CEZA HUKUKUNDA ŞİKAYET VE ŞİKAYETTEN VAZGEÇMENİN DAVA SÜRECİNE ETKİSİ

Meydana gelen olaylar ve şüpheliler tarafından işlenen suçlar ile ilgili Cumhuriyet Başsavcılıkları tarafından soruşturma başlatılabilmesi için öncelikle Cumhuriyet Başsavcılıklarının işlenen suçtan haberdar olması gerekmektedir. Bu durum ihbar ve şikayet ile sağlanabilmektedir.  İhbar; Bir kişinin suçun şüphelisini veya suç olan olayı yetkili makama bildirmesidir. Herkes ihbarda bulunma hakkına sahiptir. Şikayet ise, suçtan zarar gören mağdur/müşteki tarafından Maruz kaldınan eylemin Cumhuriyet Başsavcılığına veya Kolluk makamlarına ve kanunda bildirilen diğer merciilere bildirilmesi ve olayın araştırılarak faillerin cezalandırılmasını talep edilmesinden ibarettir.

İHBAR VE ŞİKAYET HANGİ MERCİLERE, NASIL YAPILABİLİR?

Suça ilişkin ihbar veya şikâyet,

• Cumhuriyet Başsavcılığına veya kolluk makamlarına yapılabilir.
• Valilik veya kaymakamlığa ya da mahkemeye yapılan ihbar veya şikâyet, ilgili Cumhuriyet Başsavcılığına gönderilir.
• Yurt dışında işlenip ülkede takibi gereken suçlar hakkında Türkiye’nin elçilik ve konsolosluklarına da ihbar veya şikâyette bulunulabilir.
• Bir kamu görevinin yürütülmesiyle bağlantılı olarak işlendiği iddia edilen bir suç nedeniyle, ilgili kurum ve kuruluş idaresine yapılan ihbar veya şikâyet, gecikmeksizin ilgili Cumhuriyet Başsavcılığına gönderilir.

 İhbar veya şikâyet yazılı veya tutanağa geçirilmek üzere sözlü olarak yapılabilir.

İHBAR VEYA ŞİKAYET SONRASINDA SÜREÇ VE CUMHURİYET BAŞSAVCILIKLARI TARAFINDAN VERİLEBİLECEK KARARLAR

Cumhuriyet Başsavcılıklarına ve bağlantılı olarak diğer mercilere yapılan ihbar ve şikayet sonrasında Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından öncelikle ihbar ve şikayet konusu olayın herhangi  bir araştırma gerektirmeksizin bir suç oluşturup oluşturmadığı veya ihbar ve şikâyetin soyut ve genel nitelikte olup olmadığı incelenir. Bu incelemeden sonra, Cumhuriyet Başsavcılığı ihbar veya şikayete konu fiilin suç oluşturabileceği kanaatine varırsa, soruşturma başlatılır. Ancak Cumhuriyet Başsavcılığının, ihbar veya şikayete konu fiilin herhangi bir araştırma yapılmaksızın dahi suç teşkil etmediği veya ihbar ve şikâyetin soyut ve genel nitelikte olduğu kanaatine varması halinde; Soruşturma Yapılmasına Yer Olmadığı Kararı verilir. Bu durumda şikâyet edilen kişiye şüpheli sıfatı verilemez.

Soruşturma yapılmasına yer olmadığına ilişkin karar varsa ihbarda ya da şikayette bulunan kişilere de bildirilir. Bu kişilerin Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 173. Maddesinde yer alan usul doğrultusunda “soruşturma yapılmasına yer olmadığına ilişkin karara” karşı itiraz hakları bulunmaktadır. İtirazın kabulü hâlinde Cumhuriyet Başsavcılığı soruşturma işlemlerini başlatır.

Bu  süreçte yapılan işlemler ve verilen kararlar, bunlara mahsus bir sisteme kaydedilir. Bu kayıtlar, ancak Cumhuriyet savcısı, hâkim veya mahkeme tarafından görülebilir.

ŞİKAYETİN ÖNEMİ, ŞİKAYETTEN VAZGEÇME VE ŞİKAYETTEN VAZGEÇMENİN YARGILAMA SÜRECİNE ETKİSİ

Türk Ceza Kanunu ve diğer ceza mevzuatlarında, bazı suç tiplerinin soruşturulması ve kovuşturulması yani yargılama süreci mağdur ya da müştekinin şikayetine tabiidir. Bu suç tiplerinde mağdur/müştekinin; suça konu fiilin meydana gelmesinden itibaren 6 ay içerisinde şüpheliden şikayetçi olduğunu bildirmesi gerekmektedir. Aksi halde soruşturma ya da kovuşturmanın devam etmesi mümkün değildir.

Ancak belirtmek gerekir ki bazı suçlar ise şikayete tabii değildir. Bu durumda Cumhuriyet Başsavcılığının suçtan herhangi bir surette (kendiliğinden, ihbar ya da şikayet ile) haberdar olmasından ve fail hakkında soruşturma ya da kovuşturma sürecinin başlamasının ardından bu davalar artık kamu davası haline dönüşmektedir. Bu durumda mağdur/müştekinin şikayetleri bulunmasa ya da şikayetten vazgeçilmiş olsa dahi yargılama kamu adına devam etmektedir.

• Şikayete tabi suçlar bakımından, suçtan zarar görenin şikayetinin hem soruşturma hem de kovuşturma aşamasında devam ediyor olması önemlidir. Zira, yürütülen soruşturma sonucunda kovuşturma evresine geçildikten sonra suçun şikâyete bağlı olduğunun anlaşılması halinde; suçtan zarar gören açıkça şikâyetten vazgeçmediği takdirde, yargılamaya devam olunur.

Şikayete tabi suçlarda; suçtan zarar gören kişinin, soruşturma aşamasında şikayetinden vazgeçmesi halinde kovuşturmanın yapılmasına yer olmadığı kararı verilirken; kovuşturma aşamasındaki şikayetten vazgeçme de davanın düşmesine karar verilir. Ancak hükmün kesinleşmesinden sonraki şikayetten vazgeçme cezanın infazına engel olmaz.

• İştirak halinde suç işlemiş sanıklardan biri hakkındaki şikayetten vazgeçme, diğerlerini de kapsar.
• Kanunda aksi yazılı olmadıkça, vazgeçme onu kabul etmeyen sanığı etkilemez.
• Suçtan zarar gören kişinin şikayetten vazgeçmiş olmasından dolayı kamu davasının düşmesine karar verilmiş ise, şikayetten vazgeçtiği sırada şahsi haklarından da vazgeçtiğini ayrıca açıklamış ise artık hukuk mahkemesinde de dava açamaz.

• Dikkat etmek gerekir ki; Şikayete tabi suçlarda, suçtan zarar gören kişinin şikayetinden vazgeçmesi halinde; bu vazgeçme kararından dönmesi mümkün değildir. Türk Hukuk Sistemimizde, şikayetten vazgeçilen ve suç teşkil eden fiille ilgili tekrar şikayetçi olmak mümkün değildir. Ancak şikayetten vazgeçilen fiil sonrasında aynı suçtan dolayı yeni zararların doğması durumunda yada suçun devam eder nitelikte olması durumunda tekrardan şikayetçi olmak mümkündür.

Şikayete bağlı belli başlı suçlar şunlardır:

• Basit kasten adam yaralama (TCK m. 86/2).
• Kasten yaralama suçunun ihmali davranışla işlenmesi (TCK m. 88).
• Taksirle yaralama suçu (TCK m. 89/1-2-3-4). (Bilinçli taksirle TCK 89/1 çerçevesinde işlenen yaralama suçu şikayete tabidir, ancak diğer fıkralar için şikayete bağlı değildir.)
• Cinsel saldırı suçu (TCK m. 102/1-2).
• Reşit olmayanla cinsel ilişki suçu (TCK m.104/1).
• Cinsel taciz suçu (TCK m. 105/1).
• Tehdit suçu (TCK m. 106/1).
• Konut dokunulmazlığını ihlal Suçu (TCK m. 116/1-2).
• İş ve çalışma hürriyetini ihlal suçu (TCK m.117/1).
• Kişilerin huzur ve sükununu bozma suçu (TCK m. 123/1).
• Israrlı takip suçu (TCK m.123/A).
• Hakaret Suçu (TCK m. 125/1, 2, 3). (Kamu görevlisine karşı görevinden dolayı işlenen hakaret suçu veya cumhurbaşkanına hakaret suçu şikayete tabi değildir.)
• Kişinin hatırasına hakaret suçu (TCK m. 130/1,2). (Kamu görevlisine karşı görevinden dolayı hatırasına hakaret suçunun takibi şikayete bağlı değildir.)
• Haberleşmenin gizliliğini ihlal Suçu (TCK m. 132/1, 2, 3).
• Kişiler arasındaki konuşmaların dinlenmesi ve kayda alınması suçu (TCK m. 133/1, 2, 3).
• Özel hayatın gizliliğini ihlal suçu (TCK m. 134/1, 2).
• Hırsızlık Suçu (TCK m. 141) ve nitelikli hırsızlık suçu (TCK m. 142/1, 2, 3) TCK md. 167/2’de belirtilen kişiler aleyhine işlenirse takibi şikayete bağlı suçlardandır. Diğer tüm hallerin takibi şikayete tabi değildir, resen kovuşturulur. Hırsızlık suçlarında daha az cezayı gerektiren haller de şikayete tabidir (TCK m. 144/1).
• Kullanma hırsızlığı suçu (TCK m. 146/1).
• Mala zarar verme suçu (TCK m. 151/1, 2). Mala zarar verme suçunun nitelikli halleri de (TCK m. 152/1,2) TCK md. 167/2’de belirtilen kişilerin zararına işlendiği takdirde de takibi şikayete tabi suçlardandır. Aksi halde şikayete tabi değildir, resen kovuşturulur.
• İbadethanelere ve mezarlıklara zarar verme suçu TCK md. 167/2’de belirtilen kişiler aleyhine işlenirse takibi şikayete bağlıdır (TCK m. 153/1). Aksi halde şikayete tabi değildir, resen kovuşturulur.
• Hakkı olmayan yere tecavüz suçu (TCK m.154/1,2,3)TCK md. 167/2’de belirtilen kişiler aleyhine işlenirse takibi şikayete bağlıdır. Aksi halde şikayete tabi değildir, resen kovuşturulur.
• Güveni kötüye kullanma suçu (TCK m. 155/1).
• Bedelsiz senedi kullanma suçu (TCK m.156/1).
• Dolandırıcılık suçu (TCK m. 157/1) ve Nitelikli dolandırıcılık suçunun (TCK m. 158/1,2) TCK md. 167/2’de belirtilen kişiler aleyhine işlenmesi halinde takibi şikayete bağlıdır. Aksi halde şikayete tabi değildir, resen kovuşturulur.
• Dolandırıcılıkta daha az cezayı gerektiren hal (TCK m. 159/1).
• Kaybolmuş veya hata sonucu ele geçmiş eşya üzerinde tasarruf suçu (TCK m.160/1).
• Hileli iflas suçu (TCK m. 161/1) TCK md. 167/2’de belirtilen kişiler aleyhine işlenirse takibi şikayete bağlı olan suçlardandır. Aksi halde şikayete tabi değildir, resen kovuşturulur.
• Taksirli iflas suçu (m. 162/1) TCK md. 167/2’de belirtilen kişiler aleyhine işlenirse, takibi şikayete tabi olan suçlardandır. Aksi halde şikayete tabi değildir, resen kovuşturulur.
• Karşılıksız yararlanma suçu (TCK m.163/1-2) TCK md. 167/2’de belirtilen kişiler aleyhine işlenirse takibi şikayete bağlıdır. Aksi halde şikayete tabi değildir, resen kovuşturulur.
• Şirket veya kooperatifler hakkında yanlış bilgi (TCK m. 164/1) TCK md. 167/2’de belirtilen kişiler aleyhine işlenirse takibi şikayete bağlıdır. Aksi halde şikayete tabi değildir, resen kovuşturulur.
• Suç eşyasının satın alınması veya kabul edilmesi suçu (TCK m.165/1) TCK md. 167/2’de belirtilen kişiler aleyhine işlenirse takibi şikayete bağlıdır. Aksi halde şikayete tabi değildir, resen kovuşturulur.
• Bilgi vermeme suçu (TCK m. 166/1) TCK md. 167/2’de belirtilen kişiler aleyhine işlenirse takibi şikayete bağlıdır. Aksi halde şikayete tabi değildir, resen kovuşturulur.
• Açığa imzanın kötüye kullanılması suçu (TCK m. 209/1).
• Aile hukukundan kaynaklanan yükümlülüğün ihlali suçu (TCK m. 233/1).
• Ticari sır, bankacılık sırrı veya müşteri sırrı niteliğindeki bilgi veya belgelerin açıklanması (dördüncü fıkra hariç, TCK madde 239/1-2-3).
• Çocuğun kaçırılması ve alıkonulması suçu (TCK madde 234/3).

• TCK 167/2’de belirtilen kişiler ise kanunda, “haklarında ayrılık kararı verilmiş olan eşlerden birinin, aynı konutta beraber yaşamayan kardeşlerden birinin, aynı konutta beraber yaşamakta olan amca, dayı, hala, teyze, yeğen veya ikinci derecede kayın hısımları” olarak belirlenmiştir.

!!! Şikayet süreci; ceza yargılamasının ilk adımı ve şikayete tabi suçlarda yargılamanın seyrini baştan sona değiştiren bir süreçtir. Şikayet zamanaşımı süreleri, şikayetten vazgeçmenin geri döndürülemez bir şekilde sonuç ve hüküm doğuran bir kurum olması birlikte değerlendirildiğinde, bu süreçlerle ilgili bir avukattan destek almanızı tavsiye etmekteyiz.

Önver Hukuk Bürosu olarak alanında uzman avukat kadromuzla dava ve işlemlerinizi takip edebilmemiz için bizimle iletişim kurabilirsiniz.

Av. Aleyna ÖNVER